Dr bhalchandra mungekar biography examples

Authored byटीम मटा ऑनलाइन | महाराष्ट्र टाइम्स | Updated: 2 Mar 2021, 2:50 pm

ज्येष्ठ अर्थतज्ज्ञ डॉ.

भालचंद्र मुणगेकर आज वयाची पंचाहत्तरी पुरी करीत आहेत. (जन्म : दोन मार्च, १९४६) या निमित्ताने त्यांच्या चौफेर व्यक्तिमत्व आणि कारकिर्दीचा घेतलेला हा आढावा...

महाराष्ट्र टाइम्स

उर्मिला पवार

डॉ. भालचंद्र मुणगेकर हे एक डायन्यमिक व्यक्तिमत्व आहे. ते कोकणातले. सिंधुदुर्ग जिल्ह्या व देवगड तालुक्यात मुणगे या गावी उपेक्षित समाजात त्यांचा जन्म झाला.

लक्ष्मण गोपाळ मुणगेकर हे त्यांचे वडील आणि आई शेवंतीबाई. नारळ, पोफळ, सुपाऱ्या विकत घेऊन त्या बाजारात विकून गुजराण करणारे हे गरीब कुटुंब. लहानपणीच आईचं छत्र हरपलं आणि वडील आबा हेच जीवनाधार उरले. गावी प्राथमिक शिक्षण घेऊन पुढील शिक्षणासाठी हा मुलगा मुंबईत आला. मुंबईत थोडी वरकड कमाई करण्याच्या उद्देशाने खोली मालकानं गावाकडच्या बिऱ्हाडांना थारा दिलेला असे.

मुणगेकर सर वडाळा येथे त्यांच्या मामाच्या खोलीत राहिले. उपजत शहाणपण आणि कणखर आत्मविश्वास यातून शिकत राहिले. परळचे नवभारत विद्यालय, वडाळ्याची सिद्धार्थ इंग्लिश स्कूल, पुढे सिद्धार्थ कॉलेज. असे शिकत ते एमए झाले. रिझर्व बँकेत लागले. नंतर जाणीवपूर्वक पीपल्स सोसायटीच्या आंबेडकर महाविध्यालायात व नंतर सिद्धार्थ कॉलेजात १९८१ पर्यंत अध्यापन केले.

१९८८ साली सरांनी अर्थशास्त्रात डॉक्टरेट मिळवली.

जबर पाठदुखी सोसत जमिनीवर झोपून अभ्यास केला. १९८९ मध्ये ते कृषी अर्थशास्त्र आणि १९९७ मध्ये औद्योगिक अर्थशास्त्राचे प्राध्यापक झाले. १९९९ साली कृषी मूल्य आयोगाचे सदस्य झाले. तिथेही त्यांनी कृषिधोरणात सकारात्मक बदल केले. नंतर सहा महिन्यांतच ते मुंबई विद्यापीठाचे कुलगुरू झाले. १४३ वर्षानंतर मुंबई विद्यापीठाला पहिला दलित कुलगुरू लाभला.

मग सरांमधला विचारवंत, अभ्यासक जागोजाग दिसू लागला.

मुलांचे प्रश्न, त्यांच्या गरजा समजून घेऊन त्यांच्या कलागुणांना वाव देणारे विविध विभाग त्यांनी सुरू केले. त्यात प्रसार माध्यम आणि पत्रकारिता विभाग, नाट्य विभाग, लोककला अकादमी अशा सर्जनात्मक विभागांची त्यांनी नव्यानं निर्मिती केली. विद्यापीठाच्या इमारतींना थोरांची नावे दिली. मुख्य प्रशासकीय इमारत 'डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर' तर परीक्षा भवन 'महात्मा ज्योतिबा फुले' यांच्या नावाने ओळखली जाऊ लागली.

सावित्रीबाई फुले, रमाबाई रानडे, धोंडो केशव कर्वे, कर्मवीर भाऊराव पाटील, अण्णाभाऊ साठे अशी नावे इतर इमारतींना मिळाली.

'मी असा घडलो' या त्यांच्या पुस्तकात त्यांचे बालपण आणि ज्यांनी त्यांच्या व्यक्तिमत्वाचा पक्का पाया घातला त्यांच्याबद्दलच्या हृद्य आठवणी आहेत. दस्तावेज ठरावीत, अशी त्यांची अनेक पुस्तके प्रकाशित झाली आहेत. त्यात 'The Essential Ambedkar', 'Dr.

Ambedkar : A Social Democrat', 'New Reduced Policy and Dalits: An Ambedkarin Perspective' आणि सी. डी.

Piano concerto c minor composer biography

देशमुख पुरस्कारप्राप्त 'आर्थिक सुधारणा आणि विकासातील मानवी चेहरा' हा ग्रंथ, इंधन आणि वेध वर्तमानाचा अशी १२ पुस्तकं, आठ पुस्तिका, २५० लेख आणि ४० शोधनिबंध अशा विपुल साहित्याचा समावेश आहे.

डॉ. मुणगेकर युवक क्रांती दलात सक्रिय होते. मराठवाडा विद्यापीठ नामांतर लढ्यात त्यांनी आठ दिवस तुरुंगवास भोगला.

आता ते बाबासाहेबांनी स्थापलेल्या 'पीपल्स एजुकेशन सोसायटी'च अध्यक्ष आहेत. स्त्री ही सर्जनशील आहे म्हणून ती पुरुषाहून श्रेष्ठ आहे, हा महात्मा फुले यांचा स्त्रियांबाबतचा विचार आणि कष्टकऱ्यांचे श्रम व त्यांना मिळणारा मोबदला यांचं गणित सरांच्या मनात जागे असते. गिरण्या, कारखाने बंद होताच मुलाबाळांना जगवण्यासाठी फुटपाथवर भाजी विकणाऱ्या स्त्रिया पाहून सरांचे मन कळवळते.

कोकणातील मागासलेल्या भागातून आलेली, घरसंसार, नोकरी सांभाळत एमए संपादन करणारी कोकणातील पहिली आंबेडकरी महिला म्हणून माझा सत्कार त्यांनी घडवून आणला. कोकणातला माणूस तलवार-कुऱ्हाडीची भाषा करत नाही पण गावातली 'भावकी' हा कोकणात आपला अधिकार ठासून मांडण्याची 'राखीव जागाच' असते, असं हा माणूस मानतो. अशा भाऊबंदांच्या सभा सर शांतपणे आणि सर्वमान्य पद्धतीने सोडवून एकजुटीचं महत्त्व पटवून देतात.

आणि मग चारपाच लोकांमुळेच दोन पक्षांत विभागलेले अनेक लोक पुन्हा एकत्र येतात. सरांच्या अंत:करणाला लगटून असलेल्या माणुसकीचं दर्शन नेहमी होतं. ओळखीतल्या, नात्यातल्या अगदी गरीब माणसाच्या आजारपणात ते प्रत्यक्ष जावून त्याला भेटतात, मदत करतात. कणकवली तालुक्यात आंबेडकर स्मारकासाठी, गतिमंद मुलांच्या शाळेसाठी व अशा सामाजिक कामांच्या मदतीसाठी ते अग्रेसर असतात.

चार वर्षे कुशलतेनं कुलगुरूपद सांभाळणारं डायनॅमिक व्यक्तिमत्व अशी सरांची वाखाणणी होत असतानाच २००४ साली तेव्हाचे पंतप्रधान डॉ.

मनमोहन सिंह यांच्या आदेशाने देशाच्या योजना आयोगाचे डॉ. मुणगेकर सदस्य झाले. ते काँग्रेसमध्ये दाखल झाल्याबरोबर ते गांधीवादी असल्याने गेले, अशी कुरबुर झाली. अर्थात, गांधीजींच्या काळात काँग्रेसमध्ये त्यांना मेटाकुटीला आणणारे मनुवादी लोकच जास्त होते. त्यांच्यामुळे मुस्लिम व दलितांच्या प्रश्नांबाबत राजकीय निर्णय घेण्यात बाधा येत होती.

पुढे महात्मा गांधी आणि तेव्हाच्या काँग्रेसचे चित्र बदलत गेले. आता तर राजकीयच नाही तर सामाजिक, आर्थिक, वैचारिक अशा विविध क्षेत्रातली सर्व समीकरण बदलली आहेत. सरही आता खूप उंचीवर उभे आहेत. अर्थात, त्यांच्या बोलण्यातले, लेखनातले परिवर्तनवादी विचार आणि सर्वांमध्ये मिळून मिसळून राहण्याचा त्यांचा स्वभाव तोच आहे..

बाहेरच्या जगात व्यग्र असताना सरांनी कुटुंबाकडे दुर्लक्ष केले नाही.

त्यांची सहधर्मचारिणी लीनाताई याही स्वत: एक नोकरी करणारी बहुश्रुत स्त्री असल्याने सरांच्या कामाचा आणि त्यांच्या भावनांचा त्या आदर करणाऱ्या, काळजी घेणाऱ्या आहेत. उच्चपदस्थ मुलगा सुशील, प्राध्यापक सूनबाई श्रद्धा, डॉक्टर मुली क्रांती, पूर्वा आणि दोन्ही उच्चपदस्थ जावई, नातवंडे असा हा परिवार परस्परांवर नितांत प्रेम करणारा आणि आंतरिक जिव्हाळ्याने एकत्र जोडलेला आहे.

त्यामुळे सदा बहरलेल्या वृक्षाकडे किंवा एखाद्या विशाल शिल्पाकृतीकडे पाहून जो आनंद वाटतो, तसा आनंद सरांकडे व त्यांच्या परिवाराकडे पाहून आम्हा सर्वांना वाटत असतो. आज दोन मार्च २०२१ रोजी डॉ. मुणगेकर सर वयाची पंचाहत्तर वर्षे पूर्ण करत आहेत. मुख्यमंत्र्यांच्या हस्ते त्यांचा अमृत महोत्सवी सोहळा आज संपन्न होणारच आहे. या निमित्ताने मुणगेकर सरांचे मनापासून अभिनंदन आणि त्यांना शुभेच्छा!